Wie enthousiast aan het schrijven is, zoals James Duncan, kan bij alles wat hij tegenkomt – film, tv-programma, boek, liedje, videogame – denken: wat kun je hiervan leren als schrijver? Zo keek hij onlangs weer eens naar de klassieke rolprent Rear Window van Hitchcock waarvan hij het nodige opstak.
Hij wil dat graag met je delen, maar niet dan nadat hij ‘spoiler alert’ heeft geroepen: ‘Ik ga ervan uit dat jullie die film allemaal wel kennen. En zo niet, ga dan als de wiedeweerga die klassieke film bekijken en kom dan nog maar eens terug om deze handige schrijflessen tot je te nemen. Spoilerloos! Want in de nu volgende tekst ga ik belangrijke aspecten van het plot verklappen. Je bent gewaarschuwd!’
-
Bij twijfel: twijfel zaaien
Er is een mooie scene die volgt nadat de aan een rolstoel gekluisterde nieuwsgierige L.B. Jefferies (James Stewart) zijn verdenking heeft laten vallen op zijn buurman Thorwald (Raymond Burr). Jefferies verdenkt Thorwald ervan zijn echtgenote te hebben vermoord en hij observeert de hele nacht alle vreemde activiteiten van deze buurman. Uitgerekend tijdens de sleutelscene, waarin Thorwald samen met een andere vrouw het appartement verlaat, is Jefferies in slaap gevallen. Is Thorwalds vrouw echt dood? Is de verdenking terecht of niet? En wat levert deze scene ons, de kijkers, op?
Allereerst, er wordt een kiem van twijfel gelegd, de optie dat de hoofdfiguur op het punt staat een onschuldig man te beschuldigen. En omdat Jefferies de mysterieuze andere dame in de sleutelscene niet heeft gezien, is hij ervan overtuigd dat Thorwald ’s nachts zijn vrouw heeft vermoord.
Als hij niet op het cruciale moment in slaap zou zijn gevallen, had de film hier kunnen stoppen. Oh, daar is ze al. Dat liep nog goed af. The End.
Maar het liep niet goed af, hè? Geef de lezer (of kijker) meer informatie dan de hoofdrolspeler en je hebt spanning, suspense, gecreëerd. Als iemand daar meester in was, dan was het Hitchcock wel!
Op dezelfde manier kun je spanning opbouwen door in je roman naar een andere scene over te springen. Een scene waarin de held niet voorkomt en waarin zich iets afspeelt wat de held ontgaat, maar de lezer niet (in het Nederlands wel ‘Jan Klaassen-effect’ genoemd: kijk achter je, Jan Klaassen!). Normaliter is dit een van de sterke punten van een alleswetende verteller, maar je kunt het dus ook in een IK-verhaal doen. Dat doe je door een sleutelelement weg te laten en informatie te verstrekken die haaks staat op de overtuiging van de hoofdpersoon. (‘Oh, dus het zit heel anders!’) Dan kun je bijvoorbeeld bijfiguren opvoeren, die zeggen dat ze iets gehoord hebben.
Bewijsstukken die elkaar tegenspreken. Het lijkt wel alsof de held in een rechtszaak verwikkeld is, terwijl wij als juryleden op het puntje van onze stoel zitten en ons afvragen of hij het bij het rechte eind heeft, of dat hij de plank volledig misslaat en zich laat meeslepen in een te rijke fantasie.
2. Gooi n
og wat twijfelaars bovenop de twijfel
In het begin gelooft niemand Jefferies. Thorwald laat de ene na de andere malle gewoonte zien en jeffries moet zich in alle bochten wringen (niet makkelijk als je met een gipsbeen in een rolstoel zit!) om zijn mooie modieuze vriendin Lisa (Grace Kelly) te overtuigen van zijn gelijk. Zijn oude oorlogsmaatje, tegenwoordig detective, gelooft hem ook al niet, vooral omdat hij alleen maar ontlastend bewijsmateriaal over Thorwald kan vinden . Keer op keer vraagt Jefferies de wetshandhavers om hulp en keer op keer wordt hij geconfronteerd met feiten en gezond verstand. Totdat zijn vriend hem zegt op te houden en Thorwald met rust te laten.
En doet hij dat? Natuurlijk niet. Al die twijfelaars sterken Jefferies juist in zijn overtuiging. Gooi dus gerust spijkers op de weg om de hoofdpersoon dwars te zitten, vooral als die spijkers van vrienden komen en van mensen die de hoofdpersoon dacht te kunnen vertrouwen.
3. Elke bijfiguur is bijzonder
Het wemelt van de bijfiguren in Rear Window. Miss Lonelyheart, wanhopig op zoek naar liefde. Miss Torso, de danseres aan de overkant van de binnenplaats. De dove beeldhouwer. De musicus die constant aan een pianocompositie sleutelt, die weer zicht heeft op een stelletje dat op de brandtrap bivakkeert, de nieuwsgierige hond.. Met een paar unieke details weet Hitchcock ze stuk voor stuk neer te zetten.
Geef de figuren in jouw boek een dingetje. Een rafeltje, iets bijzonders waardoor ze je bijblijven. Misschien is de beambte doof of heeft hij een mal haarstukje, misschien heeft je zus een raar huisdier met problemen, en oefent de oppas vruchteloos op haar viool.
Een paar unieke trekjes laten een bijfiguur opvallen met z’n nieuwsgierigheid, luiheid, arrogantie.. Een roman schrijven lijkt daarin op het koken van Chili in een crockpot.
Alle kleine beetjes dragen bij aan de smaak van je verhaal, dus maak er wat van!
4. Alle vijf zintuigen bouwen samen een goede sfeer
Hoe Hitchcock de sfeer opbouwt in de film is het werk van een genie*). Je hoort muziek die uit andere appartementen komt, de nachtelijke regen, straatlawaai, blaffende honden. Je ziet wat de buren aan het doen zijn, maar ook zonsondergangen, wolken, en Hitchcock zelf komt ook nog even in beeld. Je proeft en ruikt bijna het eten dat Lisa brengt, de sigarenrook van Thorwald, en je voelt de jeuk die Jefferies onder het gips heeft. Elk zintuig, elke emotie wordt ingezet om een symfonie van echt leven in de film op te bouwen.
In jouw roman kun je je bij elke scene afvragen: welk detail heb ik in de loop der tijd weggelaten, wat kan ik weer toevoegen als nieuwe emotie, speciaal gevoel of detail om de sfeer neer te zetten? Bekijk dit scene voor scene, hoofdstuk voor hoofdstuk.
5. Locatie, locatie, locatie!
Het hele verhaal speelt zich af in Jefferies appartment terwijl hij uit het raam kijkt. Ja, Hitchcock had ook de bevriende detective kunnen volgen wanneer deze met getuigen praat, of Lisa kunnen volgen als ze bij Thorwald naar binnen gaat en haar perspectief kunnen kiezen. Maar nee, alles wat Hitchcock nodig had was te vinden op de binnenplaats, zichtbaar door Jefferies raam. Dat lijkt misschien een foefje maar er zijn duizenden eenacters en korte verhalen die het net zo doen, soms zelfs een roman. Je hoeft je niet te beperken tot één locatie, als ie maar goed is. Locatie maakt of breekt je roman, dus zorg ervoor dat je de juiste plaats geselecteerd hebt voor je personages, een plek die het beste en slechtste uit ze tevoorschijn haalt, een plek die hun verhindert om een betrouwbare verteller te zijn, een plek die hen uit de comfort-zone haalt. Daag je personages uit met een unieke setting.
6. Tegenpolen trekken elkaar aan
De relatie tussen Jefferies en Lisa staat voortdurend onder spanning, ze lijken niet bij elkaar te passen. Jefferies is een avontuurlijke fotograaf die zich thuisvoelt in een jeep in de modder, terwijl Lisa een modieuze dame uit New York is, altijd op en top verzorgd en stijlvol gekleed. Hij zegt voortdurend dat ze te goed voor ‘m is en dat hij niet geschikt is voor een keurige wereld. Maar we weten dat er voldoende liefde is tussen de twee, getuige de verlangende blikken en de bezorgdheid als een van hen in gevaar is. Ze zijn elkaars tegenpolen en tegelijkertijd vullen ze elkaar uitstekend aan. Stel je voor als hij geen avontuurlijk fotograaf maar een rijke bankier was geweest. Of zij een reisjournaliste of piloot. Ze zouden alleen oog hebben voor elkaar en niet uit het raam kijken. Beetje saai, hè?
Maar nu worden ze uitgedaagd, in de war gebracht, gekwetst, zijn ze nieuwsgierig wat de ander en de mensen om hen heen denken.. wat tot het moordmysterie leidt dat hen voorgoed verbindt.
Credits:
James H. Duncan is blogger en schrijver van korte verhalen, gedichten en romans die hij momenteel voorlegt aan ‘agents’ . De tekst hierboven is een Nederlandse bewerking van zijn Engelstalige artikel in Writer’s Digest, 15-1-2015
Rear Window werd een klassieker, mede dankzij screenwriter John Michael Hayes (1919-2008), die het scenario baseerde op een kort verhaal van Cornell Woolrich uit 1942, getiteld “It Had to Be Murder.”
Schrijfexpert 