Saai boek over spanning, kan dat? [recensie]

– recensie door Janneke Heimweg – 

‘Spanning is een van de sleutelingrediënten van het schrijven. Het bepaalt of een lezer verder leest dan de eerste alinea’s, pagina’s of hoofdstukken.’ Aldus de achterflap van Spanning in verhalen’ van René Appel. 

Helemaal mee eens, dat dit echter ook geldt voor schrijfboeken over spanning is de auteur wellicht ontschoten. Dit schrijfboek is alles behalve spannend of aantrekkelijk geschreven.

René Appel geeft aan de hand van boekfragmenten commentaar en tips over verschillende onderwerpen als ‘tijd’, ‘suggesties’ en ‘conflicten’. Deze manier van presenteren van leerstof vind ik nogal saai, de boekfragmenten leiden af van de werkelijke schrijftips.

Zelf heb ik de meeste fragmenten overgeslagen, op zoek naar de informatie waarvoor ik dit boek tenslotte aanschafte.

De toon van Appel is zakelijk, neutraal en niet overtuigend sterk van mening. Appel somt (tussen de regels door) schrijftips op die hij vaak meteen weerlegt aan de hand van een tip of mening van andere grote schrijvers, zoals bijvoorbeeld Renate Dorrestein.
Appel heeft veel research gedaan voor dit boek. Hij citeert meer dan veertig boeken en pluist ze uit naar aanleiding van de gebruikelijke schrijfonderwerpen.

Als fervent schrijfboekenlezer kwam ik weinig nieuwe tips tegen.
De schrijftip die mij het meest is bijgebleven vond ik op de allerlaatste bladzijde: ‘Bovendien kent het ik-verhaal het volgende bezwaar: als het een bedreigd personage is, weten we bijna zeker dat hij of zij het er levend af zal brengen. Anders kon die ‘ik’ immers niet als verteller optreden.’
Hieruit blijkt dat het ‘ik-perspectief’ als ‘spanningskiller’ zou kunnen optreden, ik vraag mij af of vele bestsellerauteurs hierover nagedacht hebben.

Appel noemt meerdere malen het ‘Jan Klaassen- effect’ als belangrijk stijlmiddel om spanning te genereren. De lezer weet in dit geval meer dan het personage en wil waarschuwen (‘Pas op, kijk achter je!’).
Het tegenovergestelde is dat het personage juist meer weet dan de lezer, wat de nieuwsgierigheid van de lezer moet prikkelen.
Beide situaties kunnen ook, maar daarin is dan duidelijk de hand van de schrijver zichtbaar. ‘Dit verstoort de fictionele droom van de lezer’, aldus Renate Dorrestein.

Ook op een van de laatste bladzijden, kwam ik een andere bruikbare schrijftip tegen. ‘Schrijf direct en betrekkelijk sober. Zorg ervoor dat het taalgebruik niet tussen de lezers en het verhaal in komt te staan.’
Verder schrijft Appel uitgebreid over ‘cliffhangers’, ‘suspense’ en ‘verwachtingen’, maar dit zal iedere (thriller)schrijver als bekend voor komen.

Tot slot

Appel vergelijkt het schrijven van een boek met het bereiden van een maaltijd. Om in die termen te blijven, de auteur bewaart het lekkerste voor het laatst. De laatste twee hoofdstukken vatten het gehele boek nog eens netjes samen en geven enkele bruikbare en verrassende schrijftips als dessert.

Kortom een weinig sprankelend boek, dat de lezer laat zoeken naar de gewilde schrijftips en waarin alleen de laatste twee hoofdstukken interessant zijn.
Als tip kan ik dus meegeven: leen dit boek bij de bibliotheek en lees alleen de laatste vijftien bladzijden.