Inspiratie gezocht? Zet je hersens in de juiste stand

Zet je frontale hersenkwab in stand-by

‘Het beste moment in mijn schrijverscarrière beleefde ik op de rug van een olifant’ vertelt Sarah Maurer. ‘Ik zat al een tijdje helemaal vast in een roman en was op vakantie gegaan naar Thailand. Ik zat op die olifant in het oerwoud en ik kreeg opeens een fantastische inval- ik maakte de roman in mijn hoofd af en hoefde het thuis alleen nog maar op te schrijven.’  Zo’n plotselinge heldere ingeving heeft elke schrijver wel een keer. Maar waarom gebeurt dat niet als je boven het toetsenbord zit te zweten en zit te ploeteren op een goed plot of een stukje dialoog?

Omdat je te hard nadenkt, zegt Rex Jung, hoofdonderzoeker bij The Mind Research Network in Albuquerque.
Creatieve uitbarstingen doen zich voor wanneer afzonderlijke stukjes informatie die in je hersens liggen opgeslagen op een ongewone manier aan elkaar gekoppeld worden. Bij Sarah werd de Aziatische sfeer gekoppeld aan een jeugdherinnering en voilà, ze kon in het oerwoud zomaar een nieuw personage bedenken.

Neurologisch onderzoek maakt duidelijk dat innovatie of creativiteit vooral voortkomt uit ontspanning.
‘Je kunt creativiteit niet afdwingen’, zegt Kimberly Elsbach, professor bedrijfskunde in California. Ze heeft bestudeerd hoe de dagindeling op het werk de creativiteit kan beïnvloeden. ‘Het moet groeien, rijpen, creativiteit moet zijn eigen moment kunnen kiezen’.
Hersenonderzoek laat ook zien hoe desastreus de invloed van stress is op creativiteit. Sarah had de maanden vóór haar vakantie een drukke baan die haar geestelijk uitputte. Toen ze probeerde te schrijven kon ze alleen maar via gebaande paden denken en voorspelbaar proza schrijven. Jung noemt dit cognitieve remming, je volgt een vast spoor waar je niet uitkomt.

Hoe kun je als schrijver in godsnaam creatief zijn als je oog in oog staat met een deadline, afwijzingsbrieven krijgt of een veeleisende baan hebt? Een paar tips.

1) Zet je hersens in de juiste stand

Om je creativiteit te laten stromen moet je eerst je frontale hersenkwab tot rust brengen, dat gedeelte in de hersenen dat als een regiekamer werkt, dat je planning doet en problemen oplost. Je hoeft hem niet helemaal uit te schakelen, gewoon op een waakvlammetje zetten. Hoe? Shelley Carson, schrijver van Your Creative Brain, zegt: Voordat je begint te schrijven neem je eerst een moment om te reflecteren. Wat is je onderwerp? Voor wie schrijf je? Wat is het belangrijkste idee dat je wilt uitwerken? Als je dat op een rijtje hebt, heb je je frontale kwab geprogrammeerd om straks rustig op de achtergrond te werken, zonder enige inspanning van jouw kant.
Je hersenen struinen je onderbewuste af op zoek naar bruikbare ideeën die in het plaatje passen. Zodra ze er dan eentje tegenkomen, loodsen ze hem je bewustzijn in – en dan heb je dus een creatieve inval! Maar zover is het nog niet.

2) Verstand op nul

Nu je je frontale kwab hebt geprogrammeerd, wordt het tijd om het doelgerichte denken echt op een laag pitje te zetten. Misschien moet je dan eerst nog iets ontspannends doen, zoals mediteren of een warme douche nemen.
Elsbach adviseert om elke dag een ‘dom klusje’ in te plannen, iets waar je niet bij hoeft na te denken maar waar je je wel op kunt concentreren. Bijvoorbeeld een half uurtje schoonmaken, tuinieren, of de post sorteren. Het geeft niets als er tijdens dat halfuurtje niets gebeurt. Dan is in elk geval de tuin weer op orde of het huis schoon. Maar vaak zul je merken dat je tijdens zulke klussen juist tot goeie ideeën komt.

3) Verander van omgeving

Je hoeft niet naar Thailand te gaan om op een olifant rond te rijden. Een bezoekje aan een oude bekende of een nieuw café kan al genoeg afwisseling geven om het vonkje te doen overslaan. Een baantje overdag kan ook goede afleiding zijn, zegt Elsbach. Nieuwe ervaringen dwingen je hersenen om bestaande informatie te herzien. Daar kunnen originele ideeën uit ontstaan.

4) Geef je muze een zetje

Als ontspanning en afleiding niet genoeg creatieve ideeën opleveren, probeer dan eens het volgende. Maak een lijst van de belangrijkste ideeën, personages en fragmenten uit je verhaal en kijk of er nieuwe en ongewone relaties tussen deze elementen te vinden zijn. Wat houdt het geheim van de hoofdpersoon precies in voor haar aartsvijand? Hoe kleurt de omgeving, bijvoorbeeld een door oorlog geteisterde stad, de eerste liefde van de hoofdpersoon? Hoe meer connecties je maakt, hoe interessanter de ideeën zijn die in je opkomen.
Carson noemt daarnaast de ‘wat als’ vraag als belangrijke stimulans. Wat als het huis niet zwart was maar wit? Wat zou er dan gebeuren?

Eén waarschuwing: vrije tijd, ontspanning en domme klussen-doen zijn geen excuus om niet meer te hoeven werken. Beschouw je creatieve rust als een strategie. Je hebt niets aan briljante ideeën als je er daarna niets mee doet. Je moet dus wel aan de slag om ze in je schrijfwerk te gebruiken. Van uitstel mag tenslotte geen afstel komen.

Digitale leestip: Wij zijn ons brein

Bron: Writers Digest / Sarah Maurer 2011. Vertaling: Writersplaza